Het stadsbestuur van Sint-Niklaas wil dat iedereen gelijke toegang heeft tot een woning. Antidiscriminatie is één van de speerpunten van het diversiteitsprogramma 2020-2025. De stad is nu ook klaar met een nieuw actieplan om discriminatie op de huisvestingsmarkt verder aan te pakken, samen met de lokale immo-en welzijnssector.
Discriminatie gedaald
VUB-professor Pieter-Paul Verhaeghe voerde in 2019 een verkennende studie uit om de mate van etnische discriminatie op de huurwoningmarkt in Sint-Niklaas te meten. Mensen van Marokkaanse afkomst werden toen in 42 procent van de geteste huuradvertenties gediscrimineerd door makelaars, bij particuliere verhuurders bedroeg dit percentage 62 procent. In het recente onderzoek, uitgevoerd tussen december 2022 en augustus 2023, is dat cijfer gedaald, tot 22 procent bij makelaars en 25 procent bij private verhuurders. Er is nog een weg af te leggen, maar dit is alvast een positieve trend die het stadsbestuur verder wil versterken. De aanpak van discriminatie blijft een belangrijk aandachtspunt.
Het onderzoek in Sint-Niklaas werd op vraag van het lokaal bestuur gevoerd door LEVL vzw, de opvolger van het Minderhedenforum, die de belangen behartigt van mensen met een migratieachtergrond. Professor Pieter-Paul Verhaeghe van de VUB zorgde voor de wetenschappelijke begeleiding. Dit onderzoek was mogelijk via het Plan Samenleven van de Vlaamse overheid, dat hiermee gemeenten en steden ondersteunt om samenleven in diversiteit te bevorderen.
660 testen
De onderzoekers voerden 660 correspondentietesten uit bij makelaars en verhuurders in Sint-Niklaas. Een correspondentietest is de geschreven versie van de praktijktest, waarbij twee fictieve huurders zich schriftelijk in perfect Nederlands kandidaat stellen voor dezelfde huurwoning op Immoweb. Beide kandidaten zijn op alle relevante kenmerken identiek.
In het onderzoek werden drie discriminatiegronden onderzocht: etnische afkomst, gezinssamenstelling en leeftijd (in combinatie met inkomensbron). Voor etnische afkomst werd de discriminatie ten aanzien van kandidaten met een Marokkaanse afkomst onderzocht tegenover kandidaten met een Belgische afkomst. Voor gezinssamenstelling werd nagegaan of er discriminatie is van alleenstaanden met twee kinderen tegenover een koppel met twee kinderen. Op de discriminatiegrond leeftijd in combinatie met inkomen werd getest of er een verschil in behandeling is voor een kandidaat met een pensioen tegenover een kandidaat met een gemiddelde leeftijd met een inkomen uit loon. Bij elk van deze groepen werd telkens nagegaan of er een verschil is in behandeling van mannelijke en vrouwelijke kandidaten. Wanneer het ene profiel systematisch minder wordt uitgenodigd voor een plaatsbezoek dan het andere profiel, is er sprake van discriminatie.
Voordeel voor mannen
Uit het onderzoek blijkt dat alleenstaande ouders een voordeel ervaren op de huurwoningmarkt van Sint-Niklaas. Alleenstaande ouders werden in 13 procent van de advertenties meer uitgenodigd voor een plaatsbezoek dan koppels. Dit voordeel geldt echter vooral voor alleenstaande vaders en veel minder voor alleenstaande moeders. Ook in Gent bleken alleenstaande vaders meer kans te hebben om door vastgoedmakelaars te worden uitgenodigd voor een plaatbezoek dan koppels.
Ook alleenstaande, gepensioneerde mannen ervaren een voordeel op de huurwoningmarkt. Dit voordeel geldt niet voor alleenstaande, gepensioneerde vrouwen. "Als we de resultaten van gezinssamenstelling en leeftijd samen nemen, dan valt op dat een mogelijk voordeel op de huurmarkt enkel geldt voor mannen, namelijk alleenstaande vaders en gepensioneerde mannen”, verduidelijkt professor Verhaeghe. "Dit genderverschil werd ook op de Antwerpse en Brusselse huurwoningmarkt vastgesteld."
Actieplan voor private woonmarkt
De stad zet al langer in op de strijd tegen discriminatie. Ook heel wat immokantoren die actief zijn in verschillende steden die inzetten op een antidiscriminatiebeleid nemen dat actief op. En ook het CIB (beroepsorganisatie van de vastgoedsector) en het BIV (Beroepsinstituut voor Vastgoedmakelaars) zetten de laatste jaren meer in op anti-discriminatie, onder meer door vorming en sensibilisering.
Op basis van de beleidsaanbevelingen uit het rapport van de VUB en LEVL vzw heeft de stad nu een actieplan opgemaakt om discriminatie op de huisvestingsmarkt verder aan te pakken. Daarvoor werkt de stad samen met het lokale netwerk van immomakelaars, waarmee sinds 2022 structureel wordt overlegd om gelijke kansen op de huisvestingsmarkt na te streven.
Het plan omvat ondersteuning voor makelaars bij het omgaan met discriminerende vragen, het vergroten van kennis over discriminatie en vooroordelen en het bieden van duidelijke informatie voor huurders en verhuurders. Er zal ook aandacht worden besteed aan het evalueren en verbeteren van de meldingsprocedure voor discriminatie op de woonmarkt, net als voor sensibilisering van makelaars die structureel discrimineren.
De stad streeft er ook naar om alle informatie over maatregelen om de huisvestingsmarkt inclusiever te maken overzichtelijk te bundelen. Deze informatie omvat tools om wonen leeftijdsvriendelijker te maken, premies voor eigenaren (verhuurders) om woningen toegankelijker te maken en ondersteunende maatregelen voor personen in (financieel) kwetsbare situaties.
De verbouwpremie en het aanbod van de renovatiecoach willen we nog eens in de kijker zetten. En ook het meldpunt problematische woonsituaties wordt geëvalueerd, met aandacht voor de noden van zowel huurders als verhuurders.
Tenslotte blijft de stad inzetten op een goede samenwerking tussen het lokaal bestuur, de immosector en de welzijnssector. Dit plan zal verder uitgewerkt en opgevolgd worden binnen het info- en netwerkoverleg immo/welzijn gelijke kansen op de woonmarkt.
Discriminatie melden?
Racisme en discriminatie op de huisvestingsmarkt kan je melden op de website van het Vlaams Mensenrechteninstituut.